Treść głównego artykułu
Abstrakt
Artykuł prezentuje wyniki badań związków między postawami rodziców i klimatem rodziny a trzema aspektami światopoglądu ich dorosłych dzieci: ogólnym zaufaniem do ludzi, przekonaniem o zagrażającym otoczeniu społecznym oraz tzw. społecznym darwinizmem (przekonaniem o wyłącznie antagonistycznym charakterze relacji społecznych). Teoretycznym punktem wyjścia jest teza, że podstawą sposobu patrzenia na świat społeczny i układania sobie relacji z ludźmi jest ukształtowana w wyniku wczesnej socjalizacji mniej lub bardziej bezpieczna tożsamość (Anderson i Sabatelli, 1990, 1999). Dorosła jednostka widzi świat w tym bardziej jasnych barwach, im bardziej czuje, że może wiązać się z ludźmi bez lęku o utratę autonomii i niezależności, a to poczucie jest w dużej mierze efektem postaw rodzicielskich.
W badaniu, prowadzonym metodą indywidualnego wywiadu kwestionariuszowego, uczestniczyło 850 osób, stanowiących ogólnopolską próbę reprezentatywną dorosłych Polaków (pod względem proporcji wieku, płci, wykształcenia i miejsca zamieszkania). Do pomiaru postaw rodzicielskich matek i ojców osób badanych użyto skróconej wersji Kwestionariusza Retrospekcyjnych Postaw Rodzicielskich (KPR-Roc), autorstwa M. Plopy (2008). Klimat rodzinnego domu oceniano na skali otwartości na osoby spoza rodziny versus nieufności wobec obcych. Poglądy uczestników na świat społeczny mierzono trzema skalami: Zaufania - Nieufności, Zagrażającego Świata i Społecznego Darwinizmu, wszystkie skale wielokrotnie stosowano w innych badaniach, były trafne i rzetelne (por. Duckitt, Fisher, 2003; Skarżyńska, 2019).
Analizy wyników dowiodły znaczącej roli ogólnego klimatu rodziny a także niektórych postaw matek i ojców. Nadmierna ochrona i niekonsekwencja ze strony ojców oraz niekonsekwencja, ale i silna aprobata matek – korelowały z bardziej negatywistycznymi przekonaniami o świecie ich dorosłych dzieci.
Słowa kluczowe
Szczegóły artykułu
Licencja
Autor/współautor upoważniony przez pozostałych współautorów do ich reprezentowania (autor korespondencyjny) zgłoszonego „utworu” oświadcza, że przysługują mu autorskie prawa do utworu, które nie są ograniczone w zakresie objętym niniejszym oświadczeniem. Utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza praw autorskich innych osób, ani nie jest ograniczony prawami na rzecz osób trzecich. Utwór nie był wcześniej publikowany pod tym samym lub innym tytułem, nie stanowi również części innej publikacji. Utwór nie jest obecnie przedmiotem postępowania w innym wydawnictwie.
Autor/Współautor zgłasza utwór do publikacji w czasopiśmie „Studia Poradoznawcze” i tym samym potwierdza, że:
- Utwór został przygotowany zgodnie z zasadami edytorskimi obowiązującymi w czasopiśmie.
- Utwór zawiera informacje o źródłach finansowania badań, które stanowiły podstawę jego opracowania.
- Wyraża zgodę na przekazanie utworu do podwójnej recenzji, na podstawie której redakcja podejmie decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu utworu do publikacji.
- Wyraża zgodę na dokonanie przez redakcję koniecznych zmian utworu wynikających z opracowania redakcyjnego.
- Zobowiązuje się do niezwłocznego dokonania korekty autorskiej utworu, po jego akceptacji przez redakcję. Niedokonanie korekty autorskiej w terminie 14 dni od daty otrzymania materiałów, traktowane będzie za zgodę na wydanie utworu w postaci przekazanej do korekty.
Autor/Współautor udziela Dolnośląskiej Szkole Wyższej nieodpłatnej, nieograniczonej terytorialnie i czasowo nieodpłatnej licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu pod warunkiem jego przyjęcia do opublikowania w czasopiśmie „Studia Poradoznawcze”, na następujących polach eksploatacji:
- Utrwalanie, zwielokrotnianie i wytwarzanie egzemplarzy utworu techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową i zapisu elektronicznego.
- Orotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono: wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy, publiczne wystawienie, wyświetlenie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, również w sieci Internet.
- Włączenie utworu w skład utworu zbiorowego.
- Tłumaczenia na inne języki i rozpowszechniania tych tłumaczeń.
Autor/Współautor wyraża zgodę na udostępnianie utworu przez Dolnośląską Szkołę Wyższą na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe,
której pełny tekst dostępny jest na stronie internetowej: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/legalcode
Referencje
- Anderson, S., & Sabatelli, R. (1990). Differentiating, differentation and individualization. Conceptual and operational challenges. American Journal of Family Therapy, 18(1), 32–50.
- Anderson, S., & Sabatelli, R. (1999). Family interaction: A multigenerational developmental perspective. New York: Allyn and Bacon.
- Arts, W., & Halman, L. (2002). Risk and trust: Value change in the second age of modernity. In P. Chmielewski & T. Kauze (Eds.), Kultura, osobowość, polityka [Culture, personality, politics] (pp. 321-348). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Bar-Tal, D. (2007). Społeczno-psychologiczne podstawy nierozwiązywalnych konfliktów [Socio-psychological sources of irresolvable conflicts]. In K. Skarżyńska, U. Jakubowska, & J. Wasilewski (Eds.), Konflikty międzygrupowe: Przejawy, źródła i metody rozwiązywania [Inter-group conflicts: Symptoms, sources and solutions] (pp. 83-116). Warszawa: Wydawnictwo Academica.
- Bartholomew, K., & Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226–244. https://doi.org/10.1037/0022-3514.61.2.226
- Bowlby, J. (1988). A secure base: Parent-child attachment and healthy human development. New York: Basic Books.
- Collins, N. L., & Read, S. J. (1990). Adult attachment, working models, and relationships quality in dating couples. Journal of Personality and Social Psychology, 58(4), 664–663.
- Duckitt, J., & Fisher, K. (2003). The impact on social threat on worldview and the ideological attitudes. Political Psychology, 24(1), 199–222. https://doi.org/10.1111/0162-895X.00322
- Fukuyama, F. (2001). Social capital. In L. Harrison & S. Huntington (Eds.), Culture matters: How values shape human progress (pp. 98-111). New York: Basic Books.
- Inglehart, R. (2001). Culture and democracy. In L. Harrison & S. Huntington (Eds.), Culture matters: How values shape human progress (pp. 80-97). New York: Basic Books.
- Plopa, M. (2008). Kwestionariusz Retrospektywnej Oceny Postaw Rodziców (KPR-Roc): Podręcznik [Retrospective parental attitude assessment questionnaire: A textbook]. Warszawa: Vizja Press.
- Putnam, R. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of american community. New York: Simon & Schuster Paperbacks
- Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic moti-vation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78.
- Skarżyńska, K. (1991). Konformizm i samokierowanie jako wartości [Conformity and self-direction as values]. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
- Skarżyńska, K. (2012). Zaufanie do ludzi: Efekt osobowości, doświadczeń socjalizacyjnych, sytuacji oraz systemu politycznego [Trusting people: An effect of personality, socialisation experiences and the political system]. In K. Skarżyńska (Ed.), Między ludźmi: Oczekiwania, interesy, emocje [Among people: Expectations, interests, feelings] (pp. 17-42). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Skarżyńska, K. (2019). My: Portret psychologiczno-społeczny Polaków z polityką w tle [We: A socio-psychological portrayal of Poles against the backdrop of politics]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Skarżyńska, K., & Radkiewicz, P. (2009). Style przywiązania u ludzi dorosłych [Attachment styles in adults]. In P. Radkiewicz & R. Siemieńska (Eds.), Społeczeństwo w czasach zmiany: Badania Polskiego Generalnego Sondażu Społecznego 1991-2009 [Society in transition: The Polish general public opinion poll. 1991-2009] (pp. 122–144). Warszawa: Wydawncictwo Naukowe Scholar.
- Skarżyńska, K., & Radkiewicz, P. (2011). Co wzmacnia/osłabia społeczny darwinizm [What strengthens/weakens social Darwinism]. Psychologia Społeczna, 6(1), 7–23.
- Skarżyńska, K., & Radkiewicz, P. ( 2015). Politicians and citzens: Cognitive and dispositional predictors of approval of aggression in political life. Czechoslovak Psychology, 59(Supplement 1), 36–46.
- Sztompka, P. (2007). Zaufanie [Trust]. Kraków: Wydawnictwo Znak.