Treść głównego artykułu

Abstrakt

Artykuł prezentuje wyniki badań związków między postawami rodziców i klimatem rodziny a trzema aspektami światopoglądu ich dorosłych dzieci: ogólnym zaufaniem do ludzi, przekonaniem o zagrażającym otoczeniu społecznym oraz tzw. społecznym darwinizmem (przekonaniem o wyłącznie antagonistycznym charakterze relacji społecznych). Teoretycznym punktem wyjścia jest teza, że podstawą sposobu patrzenia na świat społeczny i układania sobie relacji z ludźmi jest ukształtowana w wyniku wczesnej socjalizacji mniej lub bardziej bezpieczna tożsamość (Anderson i Sabatelli, 1990, 1999). Dorosła jednostka widzi świat w tym bardziej jasnych barwach, im bardziej czuje, że może wiązać się z ludźmi bez lęku o utratę autonomii i niezależności, a to poczucie jest w dużej mierze efektem postaw rodzicielskich.


W badaniu, prowadzonym metodą indywidualnego wywiadu kwestionariuszowego, uczestniczyło 850 osób, stanowiących ogólnopolską próbę reprezentatywną dorosłych Polaków (pod względem proporcji wieku, płci, wykształcenia i miejsca zamieszkania). Do pomiaru postaw rodzicielskich matek i ojców osób badanych użyto skróconej wersji Kwestionariusza Retrospekcyjnych Postaw Rodzicielskich (KPR-Roc), autorstwa M. Plopy (2008). Klimat rodzinnego domu oceniano na skali otwartości na osoby spoza rodziny versus nieufności wobec obcych. Poglądy uczestników na świat społeczny mierzono trzema skalami: Zaufania - Nieufności, Zagrażającego Świata i Społecznego Darwinizmu, wszystkie skale wielokrotnie stosowano w innych badaniach, były trafne i rzetelne (por. Duckitt, Fisher, 2003; Skarżyńska, 2019).


Analizy wyników dowiodły znaczącej roli ogólnego klimatu rodziny a także niektórych postaw matek i ojców. Nadmierna ochrona i niekonsekwencja ze strony ojców oraz niekonsekwencja, ale i silna aprobata matek – korelowały z bardziej negatywistycznymi przekonaniami o świecie ich dorosłych dzieci.    

Słowa kluczowe

postawy rodzicielskie ogólne zaufanie zagrażający świat akceptacja ochrona niekonsekwencja nadmierne wymagania autonomia social Darvinism

Szczegóły artykułu

Referencje

  1. Anderson, S., & Sabatelli, R. (1990). Differentiating, differentation and individualization. Conceptual and operational challenges. American Journal of Family Therapy, 18(1), 32–50.
  2. Anderson, S., & Sabatelli, R. (1999). Family interaction: A multigenerational developmental perspective. New York: Allyn and Bacon.
  3. Arts, W., & Halman, L. (2002). Risk and trust: Value change in the second age of modernity. In P. Chmielewski & T. Kauze (Eds.), Kultura, osobowość, polityka [Culture, personality, politics] (pp. 321-348). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  4. Bar-Tal, D. (2007). Społeczno-psychologiczne podstawy nierozwiązywalnych konfliktów [Socio-psychological sources of irresolvable conflicts]. In K. Skarżyńska, U. Jakubowska, & J. Wasilewski (Eds.), Konflikty międzygrupowe: Przejawy, źródła i metody rozwiązywania [Inter-group conflicts: Symptoms, sources and solutions] (pp. 83-116). Warszawa: Wydawnictwo Academica.
  5. Bartholomew, K., & Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: A test of a four-category model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226–244. https://doi.org/10.1037/0022-3514.61.2.226
  6. Bowlby, J. (1988). A secure base: Parent-child attachment and healthy human development. New York: Basic Books.
  7. Collins, N. L., & Read, S. J. (1990). Adult attachment, working models, and relationships quality in dating couples. Journal of Personality and Social Psychology, 58(4), 664–663.
  8. Duckitt, J., & Fisher, K. (2003). The impact on social threat on worldview and the ideological attitudes. Political Psychology, 24(1), 199–222. https://doi.org/10.1111/0162-895X.00322
  9. Fukuyama, F. (2001). Social capital. In L. Harrison & S. Huntington (Eds.), Culture matters: How values shape human progress (pp. 98-111). New York: Basic Books.
  10. Inglehart, R. (2001). Culture and democracy. In L. Harrison & S. Huntington (Eds.), Culture matters: How values shape human progress (pp. 80-97). New York: Basic Books.
  11. Plopa, M. (2008). Kwestionariusz Retrospektywnej Oceny Postaw Rodziców (KPR-Roc): Podręcznik [Retrospective parental attitude assessment questionnaire: A textbook]. Warszawa: Vizja Press.
  12. Putnam, R. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of american community. New York: Simon & Schuster Paperbacks
  13. Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic moti-vation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78.
  14. Skarżyńska, K. (1991). Konformizm i samokierowanie jako wartości [Conformity and self-direction as values]. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
  15. Skarżyńska, K. (2012). Zaufanie do ludzi: Efekt osobowości, doświadczeń socjalizacyjnych, sytuacji oraz systemu politycznego [Trusting people: An effect of personality, socialisation experiences and the political system]. In K. Skarżyńska (Ed.), Między ludźmi: Oczekiwania, interesy, emocje [Among people: Expectations, interests, feelings] (pp. 17-42). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  16. Skarżyńska, K. (2019). My: Portret psychologiczno-społeczny Polaków z polityką w tle [We: A socio-psychological portrayal of Poles against the backdrop of politics]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  17. Skarżyńska, K., & Radkiewicz, P. (2009). Style przywiązania u ludzi dorosłych [Attachment styles in adults]. In P. Radkiewicz & R. Siemieńska (Eds.), Społeczeństwo w czasach zmiany: Badania Polskiego Generalnego Sondażu Społecznego 1991-2009 [Society in transition: The Polish general public opinion poll. 1991-2009] (pp. 122–144). Warszawa: Wydawncictwo Naukowe Scholar.
  18. Skarżyńska, K., & Radkiewicz, P. (2011). Co wzmacnia/osłabia społeczny darwinizm [What strengthens/weakens social Darwinism]. Psychologia Społeczna, 6(1), 7–23.
  19. Skarżyńska, K., & Radkiewicz, P. ( 2015). Politicians and citzens: Cognitive and dispositional predictors of approval of aggression in political life. Czechoslovak Psychology, 59(Supplement 1), 36–46.
  20. Sztompka, P. (2007). Zaufanie [Trust]. Kraków: Wydawnictwo Znak.